کد مطلب:1817 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:15

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

چرا اول و آخر ماههاي شمسي به طور دقيق قابل پيشبيني است و پيش بينيهاي منجمان غلط از آب در نميآيد، ولي اول و آخر ماههاي قمري قابل پيش بيني نيست و براساس صم للرؤية و افطر للرؤية بايد منتظر رؤيت هلال شد و به هيچ وجه قابل پيش بيني نيست؟

سال شمسي عبارت است از گردش زمين به دور خورشيد، به طور كامل كه به مدت 365 روز و چند ساعت ميباشد.

در سال شمسي كه يك روز گردش زمين به دور خورشيد ميباشد (كه تقريباً يك دائره يا بيضي فرضي به دور خورشيد در اثر حركت زمين فرض ميشود) هر قومي براي خود از يك نقطه فرضي روي آن دايره يا بيضي شروع سال را قرار ميدهد تا پايان آن و رسيدن به جاي اول كه سال تمام ميشود. ايرانيان اين دوره گردش را به دوازده ماه تقسيم كردهاند.

تقسيم چهار فصل و ابتداي آن از فروردين، ملاك درست و تكويني ندارد، بلكه فرضي و قراردادي است، زيرا ملاك اين كه اول فروردين را آغاز سال شمسي قرار بدهيم، اگر مثلاً سبز شدن درختها بدائيم، ميبينيم سالها متفاوت است. در يك سال يك ماه مانده به فروردين درختها شكوفه كرده و سبز ميشوند و يك سال ديگر در اثر سرما يك ماه بعد از فروردين سبز ميشود، به علاوه در نقاط مختلف زمين سبز شده و شكوفه كردن درختها در يك زمان نيست.

اين كه گفتهايد ماههاي شمسي اول و آخرش دقيقاً مشخص و قابل پيش بيني است و تقاويم بدون اختلاف آوردهاند، براساس همان تقسيم بندي است و براساس آن تقسيم اين ماهها به سي روز يا 31 روز مشخص است و در آن اختلافي پيش نميآيد.

اما در اسلام ملاك تقسيم بندي به ماه، بستگي دارد به طلوع و خروج ماه از محاق تا غروب و دخول در محاق دثگر. بنابراين تشكيل يك ماه در سال قمري به امر تكويني بستگي دارد. قرآن ميفرمايد: يسئلونك عن الأهلة قل هي مواقيت للناس و الحج؛ (1) درباره هلالها از تو سؤال ميكنند، بگو: آنها بيان اوقات (و تقويم طبيعي) براي (نظام زندگي) مردم و تعيين وقت حج است.

براساس تغييرات ماه مردم ميتوانند انجام وظايف ديني، نظام زندگي مادي، تنظيم امور تجاري وعده و پيمانهاي خود را تعيين نمايند. نيز روزه داشتن و انجام عبادت بزرگ حج موقع خاصي دارد كه بهترين راه براي تعيين آن وضع هلال است. مردم با ديدن هلال هميشه ميتوانند ابتدا و وسط و آخر ماهها را تشخيص دهند و كارهاي خويش را تنظيم نمايند. ماه يك تقويم طبيعي براي تمام افراد محسوب ميشود كه عموم مردم اعم از با سواد و بي سواد ميتوانند از اين تقويم طبيعي و تكويني استفاده كنند.

درباره اول و آخر ماههاي قمري اگر براساس روايات، ملاك اول ماه را رؤيت و ديدن مردم هر منطقه با چشم غير مسلح نميدانستيم، منجمان ميتوانستند و ميتوانند تولد ماه (خروج از محاق و وجود آن در سطح افق، گرچه ديده نشود) را دقيقاً به مردم اعلام كنند اما آنچه به عقيده فقهاي شيعه ملاك و مبنا ميباشد، تولد ماه بدون رؤيت نيست بلكه مبنا، رؤيت هلال است و سبب اين است كه شارع مقدس در برخي احكام ديني بنابر مصالح خود كه نزد خداوند است، علاوه بر حكم شرعي، موضوع حكم و راه دست يافتن به آن را نيز تعيين فرموده، مثلاً وجوب روزه در ماه مبارك و وجوب افطار در روز اول ماه شوال (عيد فطر) در اين جا علاوه بر حكم، موضوع آن كه ماه مبارك باشد و راه اثبات اين ماه و رسيدن به اين موضوع را (كه رؤيت هلال با چشم باشد) نيز بنابر مصالح تعيين كرده است. نظر شارع مقدس اين نيست كه روزه فقط واجب باشد، آن هم به هر طريقي كه اول ماه ثابت شد، روزه واجب باشد. اگر چنين بود، ظاهراً راه علمي و با چشم مسلح براي زمان حاضر بهتر به نظر ميرسد. حداقل اختلافات پيش آمده به وجود نميآمد، البته شايد پيامدهايي داشته باشد كه چون فرض آن پيش نيامده، از آنها اطلاع نداريم يا ما را از يك دسته آثار و فوايد محروم كند. در هر حال شارع مقدس، راه رسيدن به آن و موضوع آن (اثبات اول ماه) را به ما واگذار نكرده، بلكه آن را تعيين فرموده است.

پينوشتها:

1 - بقره (2)